Stanisław Władysław Reymont ( Urodzony 7maja 1867 r., zmarł 5 grudnia 1925 r.)

                                                                  

                                                             Życiorys

 

Władysław Stanisław Reymont (ur. 7 maja 1867 w Kobielach Wielskich, zm. 5 grudnia 1925 w ) – polski pisarz, prozaik i nowelista, jeden z głównych przedstawicieli realizmu z elementami naturalizmu w prozie Młodej Polski. Niewielką część jego spuścizny stanowią wiersze. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za czterotomową "epopeje chłopską" Chłopi.

Reymont urodził się w rodzinie organisty. Jego ojciec, Józef Rejment, człowiek oczytany, miał wykształcenie muzyczne i w tuszyńskiej parafii pełnił obowiązki organisty, a także prowadził księgi stanu cywilnego i korespondencję proboszcza z władzami rosyjskimi. Matka, Antonina z Kupczyńskich, miała talent do opowiadania. Wywodziła się ze zubożałej szlachty krakowskiej; w latach dojrzałych pisarz fakt ten często podkreślał.

Rodzice chcieli, aby został organistą. Odmówił uczęszczania do szkół, często zmieniał zawody, miejsca zamieszkania, dużo podróżował po Polsce i Europie. Ukończył Warszawską Szkołę Niedzielno-Rzemieślniczą. W latach 1880–1884 uczył się zawodu krawieckiego w Warszawie, po czym został czeladnikiem. W okresie 1884–1888 był aktorem w wędrownych grupach teatralnych, następnie w latach 1888–1893 dzięki protekcji ojca znalazł zatrudnienie jako niskiej rangi funkcjonariusz Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, pracując m.in. w Rogowie i Lipcach. W 1890 r. zmarła matka pisarza. Z twórczości literackiej utrzymywał się od 1894, kiedy przeniósł się do Warszawy, jednak swoje pierwsze wiersze pisał już w 1882 roku.

13 lipca 1900 r. Reymont uległ wypadkowi kolejowemu. Trafił do szpitala z dwoma złamanymi żebrami, jednak w raporcie lekarskim napisano, że pisarz ma 12 złamanych żeber oraz inne kontuzje ciała i nie wiadomo, czy będzie nadal zdolny do pracy umysłowej. Notatkę szpitalną sfałszował dr Jan Roch Raum. Wysokie odszkodowanie w wysokości 38 500 rubli pomogło mu zdobyć niezależność finansową.

15 lipca 1902 w Krakowie ożenił się z Aurelią Szabłowską z domu Schatzschnejder, ślub odbył się w kościele Karmelitów na Piasku. W tym samym roku umarł jego brat Franciszek.

W 1905 roku Władysław Reymont był świadkiem wydarzeń rewolucji 1905 roku. Swoje obserwacje ze strajku powszechnego i demonstracji w Warszawie, po ogłoszeniu manifestu konstytucyjnego przez cara Mikołaja II, opisał m.in. w tekście Kartki z notatnika w nr 45 Tygodnika Ilustrowanego. Zbiór jego wspomnień z okresu, nazwanych Z konstytucyjnych dni. Notatki, przedrukowano następnie w 1956 r. w III tomie Dzieł wybranych, pt. Nowele.

Był członkiem Ligi Narodowej przed 1914 rokiem. W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914 roku, podpisał telegram dziękczynny, głoszący m.in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rękojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich.

W 1920 r. zakupił majątek w Kołaczkowie koło Wrześni.

13 listopada 1924 roku Reymont otrzymał Nagrodę Nobla. Do końca życia zasiadał w składzie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarł w Warszawie 5 grudnia 1925 r. 9 grudnia został pochowany w alei Zasłużonych na cmentarze Powązkowskim, a jego serce wmurowano w filarze kościoła pw. św. Krzyża.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłosił rok 2000 Rokiem Reymontowskim.

                                                        Odznaczenia

Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1921)

Komandor Orderu Legii Honorowej

                                                   Twórczość

Twórczość Reymonta jest zróżnicowana pod względem tematyki, formy literackiej oraz nierówna pod względem swej wartości. W powieściach obyczajowych zawarł elementy krytyki społecznej. Władysław Reymont jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1924. Otrzymał ją za powieść Chłopi. Kontrkandydatami Reymonta do tej nagrody byli Stefan Żeromski i Tomasz Mann; ten pierwszy uznawany był za wybitniejszego pisarza, jednak jego osoba została odrzucona przez Akademię Szwedzką, uzasadniono to jego antygermanizmem.

Ziemia obiecana Ziemia obiecana (powieść).

Jest to jedna z najwybitniejszych powieści Reymonta, po Chłopach najczęściej tłumaczona na języki obce i filmowana. Materiały do niej zaczął zbierać w 1896 r. przebywając przez blisko rok w Łodzi (opublikowana w latach 1897–1898 na łamach „Kuriera Warszawskiego”, osobne wydanie w 1899 r.). Bohaterem tego studium jest miasto kapitalistyczne, jakim wtedy stawała się Łódź. Porównał ją do monstrum, niszczącego zwykłych ludzi, a z drugiej strony wykrzywiającego psychicznie właścicieli wielkich fortun.

Tematem powieści jest mechanizm „robienia pieniędzy” przez jej trzech bohaterów, z których jeden jest Polakiem (Karol Borowiecki), drugi Niemcem (Max Baum), trzeci Żydem (Moryc Welt). Różnice pochodzenia i obyczajów nie dzielą ich, wręcz przeciwnie – przyjaciele wykorzystują je dla skutecznego działania i wygrywania z konkurencją. Razem zakładają fabrykę, łączy ich wspólny interes, wspólne poczucie, że należą do grupy Lodzermenschów.

Mimo zawartej krytyki społecznej Ziemia Obiecana jest nie tylko manifestem politycznym. Plastyczny i naturalistyczny obraz Łodzi i jej mieszkańców jest przykładem antyurbanizmu Reymonta, jego umiłowania przyrody oraz przeciwstawiania „naturalnego” środowiska chłopskiego i wiejskiego (jego obyczajów, systemu wartości) „patologicznemu” środowisku miejskiemu. Ironiczny tytuł tej powieści stał się w Polsce publicystycznym określeniem Łodzi, z czasem pozbawionym pejoratywnego odcienia.

Powieść była dwukrotnie ekranizowana:

Ziemia obiecana (1927) w reżyserii Aleksandra Hertza,

Ziemia obiecana (1974) w reżyserii Andrzeja Wajdy.

Ziemia obiecana serial telewizyjny z 1978 zrealizowany na podstawie filmu Andrzeja Wajdy.

Chłopi

Powieść powstawała w latach 1901–1908. Zawiera realistyczny obraz życia zbiorowości chłopskiej. Pisana jest specyficznym, potoczystym językiem, z wykorzystaniem elementów gwarowych. Życie społeczności wsi Lipce z jednej strony wyznacza rytm przyrody (poszczególne tomy są zatytułowane nazwami pór roku – zaczynając od „Jesieni”) oraz związane z nim zajęcia i prace na roli, a także zwyczaje i obrzędy, z drugiej zaś dokonujące się przemiany społeczno-ekonomiczne na wsi i związane z tym spory (rozwarstwienie ekonomiczne wsi, konflikty z dworem).

W to tło wpleciona jest główna oś akcji powieści, którą jest romans młodej, urodziwej i namiętnej Jagny – żony bogatego gospodarza Macieja Boryny, z jego synem Antkiem oraz postawy społeczności chłopskiej wobec tego zdarzenia. Po śmierci Macieja Boryny (który stał na czele buntu chłopów wobec dworu), Jagna zostaje napiętnowana i wypędzona przez społeczność wiejską i ulega obłędowi, zaś pogodzony z losem Antek przejmuje gospodarstwo ojca.

Powieść „Chłopi” nawiązuje do fascynacji chłopską energią, naturalnością i prostotą życia, charakterystyczną dla wielu dzieł początków XX w., nazywanej niekiedy „chłopomanią”.

Powieść „Chłopi” była dwukrotnie sfilmowana, w 1922 r. i w 1972 r. Premiera pierwszego z tych filmów odbyła się 7 kwietnia 1922, reżyserem był Eugeniusz Modzelewski, a w rolach głównych wystąpili: Mieczysław Frenkiel (Maciej Boryna), Maria Merita (Jagna), Henryk Rydzewski (Antek Boryna), Anna Belina (Hanka). Premiera drugiego z tych filmów odbyła się 7 grudnia 1973 r. Film reżyserował Jan Rybkowski, operatorem był Marek Maciej Nowicki, muzykę napisał Adam Sławiński. W rolach głównych wystąpili: Władysław Hańcza (Maciej Boryna), Emilia Krakowska (Jagna), Ignacy Gogolewski (Antek Boryna), Krystyna Królówna (Hanka) i inni.

Bunt

Bunt to ostatnia powieść Reymonta, publikowana w 1922 roku na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”, a w 1924 wydana w postaci książki. Powieść radykalnie odstaje od wcześniejszej twórczości Reymonta, jest bowiem połączeniem baśni i antyutopii, opowiadającej o buncie zwierząt przeciwko człowiekowi. Powstanie rozpoczyna się od głoszenia szczytnych haseł o równości, sprawiedliwości i budowaniu powszechnego szczęścia, a w rzeczywistości kończy się krwawą rzezią i zagładą. Powieść była parabolą terroru, którym była rewolucja październikowa, a którą Reymont obserwował w ciągu pięciu lat pomiędzy jej początkiem a rokiem powstania powieści. Z powodów ideologicznych w PRL powieść była zakazana i uległa zapomnieniu. Pierwsze powojenne wznowienie powieści miało miejsce w 2004 roku nakładem wydawnictwa „Fronda”.

 Wybrane pozostałe utwory

Pielgrzymka do Jasnej Góry (1895)

Komediantka (1896)

Fermenty (1897)

Marzyciel (1910) – szkic powieściowy

Wampir (1911) – powieść grozy

Rok 1794 (1913–1918)

Z ziemi chełmskiej. Wrażenia i notatki (1916), opowiadanie (całość w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona).

Legenda (1924), opowiadanie (całość w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona).